Banavat Khat: तुमचं खत बनावट आहे का? या घरच्या घरी करता येणाऱ्या सोप्या चाचण्या करून लगेच ओळखा

कृषी वार्ता न्यूज: शेतीसाठी खतांचं महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. भरघोस उत्पादनासाठी खतांची निवड ही शास्त्रीय पद्धतीनं आणि योग्य माहितीच्या आधारे करणं अत्यंत गरजेचं आहे. पण अलीकडच्या काळात बाजारात बनावट खतांच्या (Banavat Khat) प्रमाणात वाढ झालेली दिसते. अशा बनावट खतांचा वापर केल्यामुळे केवळ उत्पादन घटतं असं नाही, तर जमिनीची सुपीकता देखील कमी होते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी खरेदीपूर्वी आणि वापरापूर्वी खताची शुद्धता तपासून पाहणे आवश्यक आहे. काही सोप्या आणि घरच्या घरी करता येणाऱ्या चाचण्या वापरून हे शक्य आहे.

युरिया (Urea): युरिया हे सर्वाधिक वापरले जाणारे खत आहे. खरा युरिया पांढऱ्या, चमकदार आणि समप्रमाणात असलेल्या दाण्यांच्या स्वरूपात असतो. तो सहज आणि पूर्णतः पाण्यात विरघळतो. त्याचं द्रावण स्पर्श करताना थंड वाटतं. तव्यावर गरम केल्यास युरिया वितळून वाफ होतो आणि पूर्णपणे नाहीसा होतो; त्यात कोणताही गाळ राहत नाही. जर दाणे विरघळताना गढूळपणा, अवशेष किंवा गाळ दिसला तर तो बनावट असण्याची शक्यता आहे.

मोठी बातमी! शेतरस्त्याची आता सातबाऱ्यावर ‘इतर हक्कां’त नोंद; आता बैलगाडीचा नव्हे ट्रॅक्टर जाण्यासाठी ‘या’ कायद्यानुसार मिळणार रस्ता

डीएपी (DAP – डाय-अॅमोनियम फॉस्फेट): डीएपीचे दाणे कठीण आणि तपकिरी ते बदामी रंगाचे असतात. खऱ्या डीएपीचा हातावर चोळल्यास एक तीव्र उग्र वास जाणवतो. याशिवाय तव्यावर गरम केल्यास हे दाणे फुगतात, ही देखील त्याची विशिष्ट ओळख आहे. जर वास जाणवला नाही किंवा दाणे सहज तुटले, तर खताची शुद्धता तपासून पाहणे आवश्यक आहे.

पोटॅश (Potash): पोटॅशचे खरे दाणे पांढरे, खवखवीत आणि काहीसे लालसरसर दिसतात. हे मिरची-मिठासारखे मिश्रण वाटू शकते. पाण्यात घातल्यास ते थोडे लालसर होत वर तरंगतात. जर विरघळताना गाळ राहिला, चिकटपणा जाणवला किंवा रंग विचित्र वाटला, तर ते खत बनावट असण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.

झिंक सल्फेट (Zinc Sulphate): झिंकच्या कमतरतेमुळे पिकांची पाने पिवळसर होतात, यासाठी झिंक सल्फेटचा वापर होतो. याचे दाणे पांढरे, थोडे पिवळसर किंवा तपकिरी व सूक्ष्म असतात. कधी यामध्ये मॅग्नेशियम सल्फेटची भेसळ होते. हे ओळखण्यासाठी एक चाचणी म्हणजे झिंक सल्फेटचं द्रावण डीएपीमध्ये टाकल्यास गुठळ्या तयार होतात. गुठळ्या झाल्या नाहीत, तर खताची शुद्धता संशयास्पद ठरते.

Solar Pump Yojana: ऑनलाइन अर्ज करा आणि सौर फवारणी पंपावर मिळवा मोठं अनुदान; जाणून घ्या प्रक्रिया

सुपर फॉस्फेट (Super Phosphate): हे खत कठीण, तपकिरी ते काळसर रंगाच्या दाण्यांमध्ये असतं. याला तव्यावर गरम केल्यास ते फुगत नाही, ही त्याची खरी ओळख आहे. जर गरम करताना दाणे फुगले, तर हे डीएपीसारख्या इतर खतांचं मिश्रण असण्याची शक्यता आहे.

शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचे मार्गदर्शन

खते खरेदी करताना केवळ अधिकृत विक्रेत्याकडूनच खरेदी करावी. प्रत्येक पिशवीवर उत्पादक कंपनीचं नाव, बॅच नंबर, उत्पादन व समाप्ती तारीख आणि प्रमाणपत्र असणं आवश्यक आहे. शक्यतो पावती घ्यावी, ज्यामुळे भविष्यात तक्रार दाखल करणं सोपं जाईल.

ही सर्व निरीक्षणं व चाचण्या अत्यंत साध्या असून कोणताही खर्च न करता घरीच करता येतात. योग्य माहितीच्या आधारे सावध राहून शेतकरी स्वतःच्या शेतीचे आणि जमिनीच्या आरोग्याचे संरक्षण करू शकतात. बनावट खतांपासून स्वतःला वाचवण्यासाठी ही छोटी पण परिणामकारक पावले अत्यंत उपयुक्त ठरतात.

खत बनावट आहे की खरे? यासंदर्भातील महत्त्वाचे FAQs